English
احمد نادعلیان در پروژه‌های خود در جنوب ایران، به‌ویژه در جزایر قشم و هرمز، رویکردی خلاقانه و فرهنگی را برای مواجهه با یک آسیب زیست‌محیطی به کار گرفت. به صورت سنتی زنان جنوب ، شلوارهایی می‌پوشند که بخش پایینی آنها با گلابتون‌دوزی های ظریف تزیین می شوند. این شلوارها پس از فرسودگی و کهنه‌شدن و یا پس از مرگ زنان حتی شلوارهای نو بودند به دلیل شگون نداشتن دور انداخته می‌شدند. اما پس از رها شدن در طبیعت، به دلیل وجود الیاف مصنوعی و نخ‌های داری پلاستیک در تولید، به‌تدریج به ریزپلاستیک تبدیل می‌گردیدند؛ چیزی که برای زیست‌بوم حساس جزایر جنوب بسیار زیان آور بود.
نادعلیان این تهدید را به فرصتی فرهنگی، هنری و حتی اقتصادی تبدیل کرد. او شلوارهای کهنه و دورریخته‌شده را گردآوری کرد و با انتخاب بخش‌های سالم و تزیینی آنها، مجموعه‌ای از نقاشی‌های پشت شیشه آفرید. در این آثار، بخش‌های گلابتون‌دوزی‌شده به‌عنوان عنصر اصلی هویت‌بخش حضور دارند و با تکنیک‌های نقاشی و بازآفرینی هنری، جان تازه‌ای می‌گیرند.
به‌جای آنکه این پارچه‌ها به‌مرور تجزیه شوند و به ریزپلاستیک آسیب‌رسان محیطی تبدیل شوند، اکنون در قالب آثار هنری ماندگار، در گردش فرهنگی و هنری منطقه نقش پیدا کرده‌اند.
بخش‌های پایینی و اصیل این شلوارها – که حامل مهم‌ترین نقوش و دوخت‌ها هستند – به‌عنوان گنجینه و سند فرهنگی در موزه نادعلیان و دیگر مراکز هنری او نگهداری می‌شوند. این نگهداری نه‌تنها بُعد میراث فرهنگی دارد، بلکه به بازشناسی ارزش کار دست زنان محلی کمک می‌کند.
این فرآیند، افزون بر حفاظت محیط‌زیست و ثبت میراث زنان، موجب ایجاد فرصت‌های اقتصادی نیز شده است. آثار تولیدشده، گردشگران و پژوهشگران را جذب می‌کند، برای هنرمند و جامعه محلی درآمد ایجاد می‌کند و توجه عموم را به هنرهای بومی جنوب افزایش می‌دهد.
در نتیجه، نادعلیان با یک نگاه چندلایه توانست یک مشکل زیست‌محیطی را به بستری برای تقویت فرهنگ، اقتصاد و هویت زنان جنوب تبدیل کند و نمونه‌ای موفق از پیوند هنر، محیط‌زیست و جامعه را رقم بزند.
ماندن آنها در دریا موجب می شد که به ریز پلاستیک تبدیل شوند و محیط زیست آلوده می شد.
زن های جزیره آنها را شست شو می دادند. قسمت های سوزن دوزی آنها بی نظیر هستند. مجموعه ای از آن ها در موزه ی من به نمایش در آمده اند.
واکنش اجتماعی، تهدیدها و تبدیل یک تابو به میراث فرهنگی در پروژه شلوارهای زنان جنوب توسط احمد نادعلیان
نمایش شلوارهای گلابتون‌دوزی‌شده زنان جنوب در موزه نادعلیان، یکی از پرچالش‌ترین و در عین حال اثرگذارترین بخش‌های فعالیت‌های فرهنگی او بوده است. در سال‌های نخست این پروژه، برخی از مردان سنت‌گرا و متعصب نسبت به نمایش عمومی این شلوارها اعتراض کردند.
در نگاه آنها، این لباس‌ها «حریم خصوصی زنان» محسوب می‌شد و نمایش آن در بستر فرهنگی آنجا نوعی تابوشکنی تلقی می‌شد. تنش‌ها تا جایی پیش رفت که نادعلیان تهدید شد که موزه‌اش را به آتش خواهند کشید.
نادعلیان که می‌دانست این آثار ارزش تاریخی و فرهنگی دارند و ممکن است به‌خاطر اعتراض‌ها از بین بروند، تصمیمی محافظه‌کارانه اما هوشمندانه گرفت: از هر شلوار تنها یک لنگه را برای حفظ ایمنی به تهران منتقل کرد.
این کار باعث شد مجموعه اولیه حفظ شود و آسیب نبیند، در حالی که نمونه‌های دیگر همچنان برای پژوهش و نمایش در جنوب باقی ماند.
با گذشت زمان، نگاه جامعه تغییر کرد. همان مردمانی که نخستین واکنششان سخت و تند بود، کم‌کم ارزش فرهنگی و هنری این مجموعه را درک کردند. زنانی که روزگاری با تردید به این اقدام نگاه می‌کردند، اکنون این شلوارها را به‌عنوان میراث هویت جمعی خود می‌بینند.
امروزه بسیاری از زنان و دختران شلوارهای کهنه، فرسوده یا شلوارهایی که برایشان تنگ یا کوتاه شده را به موزه نادعلیان هدیه می‌دهند یا نادعلیان آنها را خریداری می‌کند تا این مجموعه کامل‌تر شود. این تغییر نگرش، نتیجه گفت‌وگوی فرهنگی تدریجی و احترام نادعلیان به ارزش‌های بومی بوده است. مجموعه شلوارها اکنون نه‌فقط یک نمایشگاه لباس، بلکه آرشیوی زنده از نقش‌ها، دوخت‌ها، رنج‌ها، خاطره‌ها و زیباشناسی زنان جنوب است. آنچه زمانی تهدید تلقی می‌شد، امروز به‌عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند ستایش می‌شود و حتی بخشی از هویت معاصر جزایر قشم و هرمز شده است.
روایت این تحول نشان می‌دهد که چگونه هنر می‌تواند تابوها را به میراث، تهدیدها را به فرصت، و اعتراض را به مشارکت اجتماعی تبدیل کند؛ مشروط به اینکه هنرمند با احترام، تحقیق میدانی و صبوری در جامعه حضور داشته باشد.
نادعلیان از زنان محلی درخواست کرد که با استفاده از قسمت های بالایی آنها چهل تکه درست کنند. مجموعه ای از روتختی، رومبلی و متکی تولید شدند. بر روی بعضی از آنها طرح هایش را کشید.
Views: 0