پیکربندی اجتماعی و یا هنر متکی به جامعه: جان بخشی به محیط های متروکه

احمد نادعلیان در امتداد هنرمند محیطی در حوزه پیکربندی اجتماعی و هنر متکی بر جامه نیز فعایت دارد. از سال 1388 تا کنون او ساختمان‌های متروکه بسیاری را به موزه، نگارخانه، اقامتگاه گردشگری ، مراکز برگزاری آئین ها و  مراکز فرهنگی تبدیل کرده است. او شرایطی را فراهم کرد که زنان ، کودکان ، در جوامع محلی و همچنین هنرمندان، گردشگران ، فعالان محیط زیست در کارهای هنر او مشارکت کنند. نتیجه این فعالیت ها توسعه گردشگری پایدار، توامندی و اعتماد به نفس بالای زنان، رشدخلاقانه کودکان و در نهایت ایجاد یک توازن برا ی حفظ فرهنگ ، سنن بومی و تغییراتی که در زمانه ما ضروری به نظر می رسند. هنر در مسیر کار نادعلیان نقش سازنده ای دارد محیط های متروکه بدون کمک دولت جان تازه و رنگ می گرید و به مراکز فرهنگی تبدیل می شوند.

مرکز هنری اقامتی پردیس / موزه و نگارخانهٔ احمد نادعلیان در جزیرهٔ هرمز

در نوروز 1388 ، احمد نادعلیان ساختمان متروک و خرابه‌ای را در محلهٔ قدیمی جزیرهٔ هرمز به قیمن پنج میلیون خریداری کرد. این ساختمان عنوان پاتوق مصرف‌کنندگان مواد مخدر استفاده می‌ کردند بود.

 

 

این مکان ابتدا به عنوان اقامتگاه هنرمندان و فضای آموزشی استفاده می شد. هنرمندان محلی و بین‌المللی دعوت می‌شدند تا در این ساختمان اقامت داشته باشند، کارهای هنری انجام دهند. کارهای آنها به صورت محیطی و یا در تعامل با جامعه انجام می شد. او یک ویرانه را به قطبی برای هنر محیطی و اجتماعی تبدیل کردند.

تا سال 1391، ساختمان به طور رسمی به موزهٔ دکتر نادعلیان تبدیل شد. ورودی بازطراحی شد با الهام از معماری بومی الهام گرفته شد.  همزمان مرکز هنر پردیس  به عنوان گالری برای آثار نادعلیان و اقامت دادن به هنرمندان در آنجا میزبان آثار هنری و هنرمندان بود.

فعالیت فعلی موزه و نگارخانه احمد نادعلیان در جزیره هرمز

در یکی از اتاق های موزه نادعلیان شلوار قدیمی زنان را از ساحل جمع‌آوری کرده و قسمت پایین آنها  را در موزه اش در هرمز ، خانه احمد نادعلیان در لافت و مرکز هنر پردیس در تهرا به نمایش گذاشته است. آنها دارای نقوش گلابتون بهترین مجموعه از این نوع در ایران هستند.

موزه همچنین برنامه‌های آموزش هنری رایگان – به ویژه برای کودکان – ارائه می‌دهد و کارگاه‌هایی در زمینهٔ هنر زیست محیطی، فرهنگ و زبان انگلیسی برگزار می‌کند. زنان محلی بسیاری توسط نادعلیان آموزش دیدند تا میراث فرهنگی خود را به اشکال هنری بصری و کاربردی نقاشی کنند و به معیشت خود کمک کنند.

در مسیر موزه ما یک زمین مسکونی ویرانه وجود داشت.  همواره بازدید کننده ها سئوال می کردند که چرا شهرداری آن را تمیز نمی کند.

 

در سال 1393 یا کمک هنرمندان ، دخترانی که راهنمای موزه بودند و کودکان محیط متروکه اطراف موزه به یک محل آموزش کودکان تبدیل شد.

 

 

 

چرا این موضوع مهم است

توامند سازی جامعه: کار نادعلیان نمونه‌ای قدرتمند از این است که چگونه هنر می‌تواند جوامع را احیا کند – نه تنها از طریق دگرگونی زیبایی‌شناختی، بلکه با پیوندهای مسائل اجتماعی و فرصت‌های اقتصادی می توان به قلمروهای جدیدی رهنمون شد.

هنری که با مکان سخن می‌گوید: موزه صرفاً خانهٔ هنر نیست؛ عمیقاً در بوم‌شناسی، فرهنگ جزیرهٔ هرمز نهادینه شده است. از بازدیدکنندگان دعوت می‌کند تا درباره ارزش ذاتی مکان، تاریخ و مراقبت از محیط زیست تأمل کنند.

کارکردهای در حال تکامل: از ویرانهٔ متروکه ← به اقامتگاه هنرمندان ← به گالری ← به موزه و مرکز آموزشی – تکامل سایت منعکس‌کنندهٔ دیدگاه نادعلیان برای هنر به عنوان نیرویی زنده و پویا است.

توانمندسازی از طریق هنر: با آموزش زنان محلی برای خلق هنر با استفاده از مواد طبیعی و بازیافتی، نادعلیان میراث فرهنگی هنری موجود در نقش حنا و گلابتون دوزی را با آگاهی زیست محیطی مدرن پیوند داد. نتیجه آن در کوتاه مدت توانمدی اقتصادی دختران و زنان سرپرست خانوار بود. و در بلند مدت اعتماد به نفس زنان را بالا برد.

چگونه هنر موجب بالا رفتن اعتماد به نفس زنان جزیره هرمز شد؟

 

تبدیل خانه های متروکه به بومگردی و نگارخانه

از سال های اول زندگی در جزیره هرمز و بعد در روستاهای جزیره قشم نادعلیان به زنان زیادی کمک کرد که خانه خودشان را به محیطی تبدیل کنند که بتوانند به گردشگران برای خوردن غذای محلی و اسکان خدمات بدهد. در جزیره هرمز این الگوها تدریجا در جزیره گشترش پیدا کرد و فراگیر شد.

یکی تا از اطاق های خانه مادر حسن که در مدخل ورودی خانه وجود دارد در سال های اول محل نگهداری بز بود و اتاق دیگر پر از وسایلی بودند که زباله محسوب می شدند.

در طول سی و ششمین جشنواره هنر محیطی که در جزیره هرمز به صورت غیر متمرکز برگزار شد، علاوه بر جشنواره کارهای بسیاری در تعامل با بومی ها انجام شد. تعدادی از هنرمندان در خانه مادر حسن ساکن بودند و مجموعه از چیدمان در خانه و محله اطراف انجام شد.

 

 

جان بخشیدن به خانهٔ کنیز از طریق داستان عجیب زندگی

کنیز قبل از ملاقات با نادعلیان، صدف‌های زنده را در آب جوش می‌جوشاند و گردنبند می‌ساخت. نادعلیان به او کمک کرد تا خانه اش به یک غذاخوری تبدیل شد. ستا های زیادی گردشگران به خانه او عروس هایش می رفتند. در کنار خدمات به گردشگران احمد نادعلیان به «کنیز» نقاشی آموزس داد. زندگی کنیز پس از رنج و سختی بوده است. مادر کنیز در سن هفت سالگی ازدواج کرد و ۲۵ بار زایمان داشت. از فرزندانش فقط پنج نفر بزر گ شدند – چهار دختر و یک پسر. کنیز نیز اول بار در هفت سالگی ازدواج کرد. داستان زندگی کنیز و مادرش نشان‌دهندهٔ سختی‌های زیادی است که زنان محلی در جزیرهٔ هرمز تجربه کرده‌اند. گنیز می گوید: دختران من همه سرنوشت من را دارند. نادعلیان به کنیزکمک کرد که درد و غم زندگی‌اش را بر روی یوم و بعد بر روی دیوارهای خانه‌اش نقاشی کنند.

کنیز می‌گوید: «اگر با خاک‌های رنگی کوه‌های جزیرهٔ هرمز، غم‌هایم را بر دیوارها نقاشی کنم، واهمه دارم که کوه‌ها تمام شوند و دیوارها کم بیایند.» این نقل قول  غم‌انگیز همکاری احمد نادعلیان با این زن محلی را نشان می‌دهد که این یکی از نمونه‌های بارز کار جامه محور و فرهنگی نادعلیان است که به زنان محلی کمک کرده تا از طریق هنر، تجربیات و احساسات خود را بیان کنند.

 

طراحی بر دیوارهای خانهٔ محسن در جزیرهٔ هرمز

محسن از بیماری اعتیاد رنج می‌برد. سال‌ها احمد نادعلیان به محسن کمک کرد تا موضوعات اجتماعی را، مانند هنرمندان حاشیه‌ای، طراحی کند. در سال ۲۰۱۵، پس از تأمین هزینهٔ سفیدکردن دیوارهای خانهٔ محسن، نادعلیان به محسن کمک کرد تا تاریخ و آیین‌های فرهنگی جزیرهٔ هرمز را بر دیوارهای خانه‌اش طراحی کند. علاوه بر این، نادعلیان از محسن خواست داستان زندگی‌اش را بر دیوارها بکشد. محسن بر دیوار نوشت «ای کاش پنجاه سال قبل با دکتر نادعلیان آشنا می‌شدم.» درآمد حاصل از طراحی های محسن به خانواده و بچه هایش داده میشد.

پروژهٔ هنری-اجتماعی احمد نادعلیان در سلخ، واقع در سواحل جنوبی جزیرهٔ قشم

در سال ۲۰۱۵ احمد نادعلیان پروژهٔ هنری اجتماعی‌ای را آغاز کرد که برای توانمندسازی زنان محلی طراحی شده بود – ادامهٔ کار جامعه‌محور او در جاهای دیگر.

کار در خانه و باغ زینت

در مرحلهٔ اولیه، دختران و زنان محلی آموزش دیدند تا پارچه‌های قدیمی را دوباره استفاده کنند و آن‌ها را با قراردادن پشت شیشه به آثار هنری منحصربه‌فرد تبدیل کنند. این فرآیند ارزش فرهنگی و اقتصادی مواد در غیر این صورت دور انداخته شده را بالا برد.

ایدهٔ باغ آیین‌ها

وقتی نادعلیان باغ زینت را دید، توسط درختی مجذوب شد. اما باغ بیشتر شبیه زباله‌دانی به نظر می‌رسید. زینت در آن زمان به من گفت که وقتی با خواهرش صحبت می‌کرد، برنامه‌ای داشت که مرغ و خروس اینجا رها کند. اما نادعلین تصویر دیگری در ذهنش داشت. ایدهٔ او این بود که هنرمندان را دعوت کند و از آن‌ها بخواهد کمک کنند تا محیط باغ به مکانی برای اکوتوریسم و مراسم آیینی تبدیل شود. قبل از جشنواره، منطقهٔ باغ را برای کار هنرمندان تمیز کرد. با مشارکت و کمک هنرمندان به هدفشان رسیدند.

اهداف هنری و اقتصادی

رویکرد دوگانه بود: برگزاری مراسم آیینی بومی فرهنگ بومی را به گردشگران معرفی می کرد.

بهبود اقتصادی با آموزش مهارت‌های نقاشی پشت شیشه و با پارچه‌های نازک و رنگارنگ و عرضه تنها برای فروش نه تنها کارکرد فرهنگی داشت، بلکه به اقصاد آنها کمک می کرد.‌

«خانه باغ هنر و نگارخانه پردیس هنر» در سلخ

نادعلیان زمانیکه بخش های متروکهٔ خانهٔ گورانی که پر از زباله و نخاله بود، را دید به دختران خانه پیشنهاد داد که با کمک دختران آن خانه به محی های نگارخانه کارگاه و گردشگری تبدیل شود.‌ این کار با حداقل بودجه انجام و خانه را احیا کردند. مدتها کارگاه‌ها، نگارخانهٔ مرکز هنر پردیس در آنجا فعال بود و مرکز اقامتی برای هنرمندان راه‌اندازی شده بود. کارگاه‌ها در آنجا برگزار می‌شد و برنامه‌های بین‌المللی سازمان‌ دهی شدند. در بخش گارخانه نمایشگاه‌های دائمی و موقت، از جمله آثار هنر محیطی نادعلیان (چاپ‌های شنی، کنده نگاری بر روی سنگ) در آنجا به نمایش گذاشته شده بود.

جشنواره هنرمندان بین‌المللی مانند پروژهٔ جهانی هنر کوچ‌رو (GNAP)  در دسامبر ۲۰۱۶ در آنجا برگزار شد و هنرمندانی از ایران، آلمان، فرانسه، سوئیس، هلند، اسلواکی، کره جنوبی در آن شرکت داشتند.  GNAP بر هنر طبیعت و چیدمان‌های زودگذر تمرکز دارد، از مواد و محیط‌های زیست‌محیطی برای ایجاد آثار هنری مخصوص مکان و موقت استفاده می‌کند که بر حساسیت اکولوژیکی تأکید می‌کنند.

توانمندسازی زنان محلی از طریق هنر

در نگارخانه زنان روستا صنایع دستی خود را در آن می‌فروختند. نادعلیان چهره‌ها را روی بوم‌ها نقاشی می‌کرد، در حالی که زنان محلی به طور مشارکتی نقش‌های سنتی مانند آن‌هایی که در سوزن‌دوزی «گلابتون» و نقش‌های حنا استفاده می‌شوند، را طراحی و رنگ‌آمیزی می‌کردند. آن‌ها همچنین نقاشی‌های کوچکی روی چوب تولید کردند که به مگنت تبدیل شد، با نقش‌های تکراری گل، که ترجیحات زیبایی‌شناختی محلی را منعکس می‌کرد.  در سال‌های زیادی گردشگران برای بازدید از این گالری ها به این فضا ها می آمدند و به محیطی برای تعامل فرهنگی تبدیل شده بودند.

چرا این پروژه مهم است

هنر و احیا: نادعلیان بار دیگر فضای نادیده گرفته شده‌ای را به بستر فرهنگی تبدیل کرد و قدرت هنر در احیای جامعه را تأیید کرد.

همکاری فراگیر: زنان مسئولیت هم بازسازی و هم تولید هنری را بر عهده گرفتند – نادعلیان تسهیل و پشتیبانی کرد، بدون اینکه تحت‌الشعاع قرار دهد.

تلاقی صنایع دستی محلی و بیان معاصر: با ادغام نقوش سنتی (مانند گلابتون و طرح‌های حنا) با نقاشی مقیاس کوچک، پروژه نشان داد که چگونه میراث فرهنگی می‌تواند دوباره احیا و حفظ شود.

گردشگری فرهنگی: گالری بازدیدکنندگان را جذب کرد، تصویری درباره سنت‌ها و طرح‌های محلی ارائه دادند – و فرصت‌های اقتصادی برای روستاییان فراهم کرد.

کار احمد نادعلیان در جزایر عمیقاً با اکوتوریسم و توانمندسازی زنان گره خورده است.

 

تبدیل زیرگذر متروکه به گالری در برکه خلف

احمد نادعلیان فعالیت ابتکار هنری مشابهی در روستای برکه خلف در جزیرهٔ قشم انجام داد.  یک زیرگذر متروکه‌ای در برکه خلف را به یک نگارخانه تبدیل کرد. بازسازی توسط دختران و زنان محلی روستا انجام شد و خود نادعلیان به طور فعال در آماده‌سازی‌ها این محیط شرکت داشت.

 

 

پروژهٔ لافت: خانه به عنوان هنر

خانهٔ احمد نادعلیان در لافت در جزیرهٔ قشم – بازسازی خلاقانه‌ای است که یک محیط متروکه در بافت تاریخی را به یک مکان هنری و فرهنگی تیدیل کرده است.

.

این خانه که در کوچهٔ اصلی محلهٔ تاریخی لافت قرار دارد، در روز خلیج فارس دهم اردیبهشت  سال ۱۳۹۵ خریداری شد. در آن زمان، خانه پر از وسایل قدیمی بود و هنوز تخلیه نشده بود.

از سال اول، یکی از اتاق‌های سمت غربی به گالری تبدیل شد – فضایی بود که  آثار هنری زنان بومی از روستاهای قشم در آنجا به نمایش گذاشته شد. بازدیدکنندگان دعوت شدند تا از هنر مشارکتی که با هدایت نادعلیان شکل گرفته بودند دیدن کنند. بازسازی سایر قسمت های  خانه در سال 1398 آغاز شد. طی فراخوان های متعدد بسیاری از هنرمندان به نادعلیان و همسرش در مرمت بنا کردند.  کارهای لوله‌کشی و  برق ساختمان را خود احمد نادعلیان انجام داد.

 

دیوار مفهومی

یکی از کارهای مفهومی «دیوار» خانه است. در پنجرهٔ کوچک نورانی یا هفت روزنه، عابران می‌توانند قطعاتی از هنر داخل را ببینند، بشنوند، لمس کنند و حتی بو کنند. اشکال انتزاعی بیننده را به تأمل دعوت می کند. در یک روزنه از طریق لمس حجم در ذهن تصور می شود. در روزنه ای دیگر رایحه خوشبو به مشام می رسد.

 

این رویکرد پاسخی به حساسیت‌های مذهبی محلی بود. به دلیل ممنوعیت تصاویر انسانی و حیوانات که در موهب اهل سنت ساکن تصویر کردن موجوداتی که چشم داشته باشند کراهت داشت ، نادعلیان با  «زبان» انتزاعی، نمادین و تجریدی مفاهیم مد نظر خود را بیان کرد، بدون اینکه با هنجارها در تضاد باشد. خانه با ویژگی‌های معماری با اشکال تجریدی و هندسی بدون نقاشی کردن دیوارها پیش بینی شد.

هنر به عنوان نیروی پیوند دهنده : پروژه مرزهای بین هنر، معماری و جامعه را محو می‌کند – مشارکت عمومی را از طریق ادراک حسی فراهم می کند.

اما در داخل خانه نقاشی انجام می شد. حالا در عرف جامعه لافت این موضوع پذیرفته شده است و زنان بومی همکاری می کنند

احترام فرهنگی: در لافت با استفاده از اشکال انتزاعی، نادعلیان به باورهای محلی احترام خود را نشان داد. اما با اینوجود کارهایش در داخل نگارخانه هنوز داستان‌های زیست‌محیطی و اجتماعی را منتقل می‌کند.

توانمندسازی جامعه: مانند کارش در جزیرهٔ هرمز، فرایند فعالیت در لافت بستری برای زنان محلی فراهم کرد تا آثار خود را به نمایش بگذارند.

باور به تغییر : تبدیل خانهٔ تاریخی نادیده گرفته شده به دارایی هنری و فرهنگی و در باور نادعلیان به این نوع احیای مغفول‌ مانده تأکید می‌شود.

 

Views: 7