احمد نادعلیان: دعا برای طلب باران (قبله دعا) و لطف و قهر طبیعت در جزیره هرمز

قبل از گزارش مراسم قبله دعای سال 1387 جزیره هرمز یک مقدمه لازم است : بین آسمان بالا و پایین رابطه وجود دارد. در بعضی از مناطق دنیایی که در آن زندگی می کنیم هنوز این رابطه وجود دارد. در گذشته نه چندان دور آدم ها از پایین به آسمان نگاه می کردند. حالا از ماهواره ها و از بالا به پایین نگاه می کنند.  آدم ها برای بارش باران دعا می کردند. بارش باران، البته برای کشور کم باران ما لطف الهی تلقی می شد.  سیل، طوفان، زیان سوانح طبیعی را قهر تلقی می کردند.  به عنوان یک تحصیل کرده انگلستان و غرب زده همیشه به آئین ها توجه می کنم. نه نگاه تمسخر آمیزی به آئین های کهن و مذهبی دارم و نه به عنوان یک تحصیل کرده می توانم همانند آنها باور داشته باشم. سعی می کنم آنها را در بستر فرهنگی، اجتماعی و تاریخی خودشان بفهمم. آن گونه که هستند را ثبت و گزارش می کنم. مهم تر از همه در آثار هنری در بستر جدیدی از آنها بهره می برم. بهره بردن می تواند در حوزه مفاهیم باشد و یا در حوزه بصری از آنها استفاده می کنم.

هنوز هم این باور وجود دارد و افرادی وجود دارند که نتایج بد سوانح طبیعی را بی توجهی نسبت به مسائل شرعی تلقی می نمایند. آیا همه آئین ها با شریعت منطبق هستند؟  آیا همه ما باور داریم؟  در این صورت آمدن پیامک و اطلاع رسانی نسبت به سوانح طبیعی چه کمکی خواهد کرد؟  پیشرفت علمی نسبت ما با به باورها کم رنگ می کند. حالا ما بیشتر ابعادی از آئین ها را بیشتر مورد توجه قرار می دهیم. در بسیاری از جوامع برای ثبت رسانه ای انجام می شود و به عنوان کالای فرهنگی برای جذب گردشگر ترتیب داده می شود و سود آور خواهد بود.

در سال 1387 زمانیکه در جزیره زندگی می کردم، یک روز شاگردانی که به آنها نقاشی آموزش می دادم من را به قدمگاه مولا دعوت کردند.  آن روز قرار بود که مردم مراسم قبله دعا برگزار نمایند و برای بارش باران دعا کنند.

احمد نادعلیان: تاثیر آئین های عاشورایی بر هنر محیطی و جدید

این مراسم در روز جمعه چهارم بهمن 1387 برگزار شد.

 

شرکت کنندگان مسیری را در خیابان های شهر طی کردند.

در طول مسیر بیشتر از کودکان عکاسی کردم. فکر کنم همه کودکان حالا که سال 1401 است بزرگ شده باشند. در آن سال ها جزیره هرمز غیر بومی ساکن که علاقمند باشد زندگی مردم را ثبت کند وجود نداشت. با گذشت زمان ارزش این این مستندات مشخص می شود. ارزش مستندات جری پولاک حالا مشخص شده است. در زمان خود او ارزش ها و کارکردهایی که دارد درک نمی شده است.

 

 

بلاخره باران بارید.

 

در داخل بنای قدمگاه مولا نمادهایی از فرهنگ شیعی وجود داشت.  سنگ قدم گاهی وجود ندارد. گویا سالها قبل رد پایی منسوب به امام علی در آنجا وجود داشته است. به گفته مردم جزیره در اوایل انقلاب افرادی که وجود این سنگ را خرافات تلقی کردند آن را به داخل دریا انداخته اند.  بعضی از مردم جزیره معتقدند که این عمل موجب شد که طوفان سال 1360 روی داده و پانصد نفر در دریا جان باختند. از این پانصد نفر سیصد نفر از ساکنین جزیره هرمز بودند.

 

زمانیکه مرحوم محسن اسلامی در قید حیات بود از او خواسته بودم این موضوع را به عنوان بخشی از تاریخ جزیره هرمز روی دیوار خانه اش طراحی کند.  او می گفت یک فرد نابینا با در آغوش گرفتن یک کپسول نجات پیدا کرده بود. ولی جوانان بسیاری که نوعروس داشتند جان خود را از دست دادند. سال قبل متوجه شدم که یکی دو سال پس از مرگ محسن طراحی های او در خانه اش زیر لایه هایی از گچ و سیمان پنهان شدند و از بین رفتند. اما مستندات این طراحی ها به صورت فیلم و عکس همچنین دیگر آثار او بر در مخزن موزه نگهداری می شود. از دید بومی های جزیره هرمز و خانواده اش این آثار واجد ارزش نبودند. با گذشت زمان نگاه آنان عوض می شود. زمانیکه ارزش اقتصادی طرح های جمع آوری شده مشخص و منعکس شود بیدار می شوند.

همانطور که در ابتدای این یادداشت اشاره کردم به عنوان یک تحصیل کرده نمیتوانم خیلی از چیزها را عین مردم باور کنم.  اما برای من آن سنگ یک اثر هنری نیز بوده است.   دوست داشتم آن رد پا که مثل گنجهای پنهان در دریا پنهان است را پیدا کنم.  در روزهای بعد در جستجوی سنگی بودم. بلاخره سنگم را پیدا کردم و دو رد پاها را بر آن نقش زدم.

 

در محلی در ساحل برای مدتی این سنگ را نصب کردم. هر روز با بالا آمدن آب به زیر آب می رفت. آخرین روز سنگ را به حسن دریاپیما دادم که در قلعه پرتغالی از آن مراقبت کند.

پیشنهاد داده بودم در میدان مقابل مولا به صورت یادمان نصب شود. اما پس از مدتی آن سنگ شکست. چند ماه بعد زمانیکه خانه خریدم تکه های آن سنگ به داخل خانه ام منتقل شدند.  این رد پاها حالا در موزه من به نمایش درآمده است.

ادامه دارد

Views: 4