هنر اجتماعی احمد نادعلیان: پیکربندی اجتماعی و یا هنر متکی به جامعه؟

کارهای هنری و فعالیت های احمد نادعلیان در جزیره هرمز ، روستاهای قشم و مناطقی که کوچروهای سنگسری زندگی می کنند بسیار گسترده هستند: او در جزیره هرمز ، او با نگاهی هنرمندانه و انتخاب خاک به عنوام موضوع کارگاه و جشنواره و محتوا سازی در محیط مجازی موجب شد که چشم اندازها و خاک های رنگین جزیره هرمز به عنوان نماد جزیره هرمز شناخته شود. در هرمز و رستاهای قشم  به محیط های متروک توجه داشت و ضمن جان بخشی  آنها را به مراکز فرهنگی و بومگردی تبدیل کرد.

نادعلیان به زنان و دختران زیادی در جزیره هرمز و روستاهای قشم نقاشی آموزش داد و کارهای مشترک انجام دادند.  در کنار آن افردی که بیماری اعتیاد دارند را تشویق کرده است طراحی انجام دهند و طرح خام و بدوی آنها را بر روی بوم نقاشی کرده است. نوع دیگر آثار مشترک احمد نادعلیان انتخاب اشیائی بوده که اغلب زباله تلقی می شدند. اما در یک فرایند آنها را به چیدمان تبدیل کرده است.

او مسیر حضور زنان در محیط های اجتماعی و مدیریتی مشاغل در هرمز را زمینه سازی کرد. او زمینه ای را فراهم کرد که به معرفی فرهنگ کوچرو های سنگسری کمک کرد. حالا رقص زنان و دختران این قوم کوچرو شناخته شده است.  در حوزه فرهنگ کوچروهای سنگسری او جشنواره و رویدادهای زیادی برگزار کرد. یکی از کارهای بنیادین پژوهش، در زمینه رقص زنان و دختران سنگسری بود. پس از شناسایی گام ها این زمینه را ایجاد کرد که آنها اجراهای متعددی داشته باشند. دستاورد این فراید شرایطی را فراهم کرده است که زنان در برنامه های فرهنگی مشارکت فعالی داشته باشند.   چنین فعالیت هائی در بستر هنر اجتماعی (Social Art) مجسمه یا پیکربندی اجتماعی (Social Sculpture ) و یا هنر جامعه محور (Cummunity Based Art) قابل طبقه بندی هستند.

چرا احمد نادعلیان به هنر اجتماعی روی آورد؟

در دهه اولی که در حوزه هنر محیطی کار می کرد به این نتیجه رسید که جامعه ای که درآمدی کمی دارند به محیط زیست توجه ندارند. در هرمز خاک های رنگی غارت می شدند. بعضی از افراد در زمینه قاچاق کالا در آمد داشتند. فقط افراد کمی از راه صیادی اموراتشان می گذشت. نادعلیان باور داشت که بواسطه هنر می توان گردشگری را ترویج کرد و زمانیکه جامعه محلی از گردشگری طبیعت و فرهنگی سود ببرند خودشان در حفظ آن تلاش می کنند. او با هنری سازی مناظر طبیعتی خنثی را که زیبائی آن نادیده گرفته شده بود را به چشم اندازهایی تبدیل کرد که حالا خود هنر محسوب می شوند و گردشگران از سراسر جهان برای دیدن آن به ایران می آیند و در جزیره هرمز این چشم انداز های زیبایی شناسانه را به عنوان هنر طبیعی تصدیق می کنند. حتما افرادی مثل جری پولاک  قبلا به این زیبایی توجه کرده بودند. اما آنها انگیزه و قدرت رسانه ای نداشتند که آن را تبیین کنند و موجب رشد گردشگری شود. عمل نادعلیان تبیین و رسانه ای کردن بود. او در سالهای اول زندگی در جزیره هر با خاک های رنگی نقاشی می کرد.

اولین بار که در سال 2013 میلادی، زمانیکه در نشست مدیران و پژوهشگران هنر در طبیعت، نادعلیان گزارشی از فعالیت هایش را در جزیره هرمز داد، ادم کلایو پژوهشگر انگلیسی که در آنجا حضور داشت فعالیت نادعلیان را در چهارچوب پیکر بندی اجتماعی تعریف کرد و مقدمه ای برای کتاب هنر زیست محیطی و اجتماعی احمد نادعلیان نوشت. تا آن زمان به صورت طبیعی در حوزه هنر برای خودش مسیرش را انتخاب می کرد. بعد ها یکی از دانشجویانش بنام خانم ساره ملکی در پژوهش دکترایش کارهای نادعلیان و مقایسه تطبیقی با مجسمه اجتماعی را انجام داد. این پژوهش موجب شد که نادعلیان با این حوزه بیشتر آشنا شوذ. اگرچه خانم “شلی” که از شاگردان جوزف بویز بوده است، با توجه به نمونه های محدودی که از کارهای نادعلیان را دیده است معتقد است که کارهای احمد نادعلیان در چهارچوب هنر جامعه محور (Community Art) طبقه بندی می شود. اما رویکرد پژوهشگران و هنرمندان دیگری که خانم ملکی با آنها گفتگو داشته است متفاوت است و آنها بعضی از آثار و فعالیت های نادعلیان را در چهارچوب مجسمه و یا پیگر بندی اجتماعی طبقه بندی کرده اند.

دیدگاههای نادعلیان در مورد کارآیی هنر در جامعه

نادعلیان معتقد است که “هنرمند بواسطه هنرش می تواند محیط های بکر طبیعی را بازتعریف و نماد سازی کند، به محیط های متروکه جانی تاره ببخشد. هنرمند می توانند در چهارچوب اثر هنری شرایطی را فراهم کنند که دیگر هنرمندان و مردم عادی خلاقانه در بستر آن مشارکت داشته باشند”. در نهایت جامعه توسعه پیدا می کند، در بلند مدت از خرافات دوری می کند، زنان توانمند می شوند.

پیامد های پیگربندی اجتماعی و یا هنر اجتماعی احمد نادعلیان را می توان در با عناوین مختلفی مرور کرد:

• بازتعریف طبیعت هرمز و نماد سازی آن به عنوان جزیره رنگین کمانی
• مشارکت خلاق هنرمندان و جامعه محلی در فرایند اجرای آثار هنری
• زمینه سازی گردشگری در جزیره هرمز 
• جان بخشی به محیط های متروکه
• مشارکت دادن افراد در حاشیه و نادیده گرفته شده
• آموزش به زنان در حوزه هنر و گردشگری
• نقش هنر در توسعه جزیره هرمز با تاکید بر توانمندی زنان
• بالا رفتن اعتماد به نفس زنان
• جان بخشی به فرهنگ و هنر فراموش شده 
• آینده نگری و زمینه سازی برای رشد کودکان، آموزش و کتابخانه
• تبدیل کردن زباله ها زیان آور در طبیت به هنر و کالای فرهنگی با ارزش

اجتماعی Social Sculpture  بررسی کرد.

بازتعریف طبیعت هرمز و نماد سازی آن به عنوان جزیره رنگین کمانی

نادعلیان از سال 1385 با مدیریت کارگاه ها و انتخاب خاک رنگی برای اجرای هنر محیطی در طبیعت و برگزاری جشنواره ها و بازتاب وسیع رویدادها در رسانه ها به اهمیت آن تاکید داشت. کارهای هنری بازتاب بین المللی داشتند. در نهایت شرایطی را بوجود آورد که مناظری را که همه پیش از برگزاری جشنواره افراد بی تفاوت از کنار آن رد می شدند، اهمیت پیدا کنند و خاک های رنگی آن به نماد تبدیل شود.

در اولین رویداد هنری سال 1385 نادعلیان علاوه با نقاشی با استفاده از خاک سرخ جزیره با نام بومی  “گلک” بر روی چهره ها و دست های دانشجویان نقاشی انجام داد. این خاک سرخ به عنوان چاشنی غذایی برای تهیه ی غذائی به نام سوراق استفاده میشود که یک غذای سنتی است و شامل خاک طبیعی نوعی ماهی ساردین و نارنج است.  معمولا سوراق به همراه نان صرف میشود.  تجربه نشان داده این خاک رنگی تاثیر منفی برای بدن ندارد.

گزارش و مصاحبه در مورد جشنواره هنر محیطی خلیج فارس در سایت موزه سبز امریکا

تبلیغ برای خوراکی بودن خاک سرخ در کنار جاذبه زیبائی شناسانه تاثیر کذاتر بود و هرمز را به مقصد جادویی تبدیل کرد. نادعلیان در ستا های اول زندگی در جزیره در سایت هایش و شکبه اجتماهی بارها ناوید کرده بود بود این جزیره سحرآمیز است.

احمد نادعلیان در سال های اول زندگی در جزیر هرمز در یک دوره با استفاده از خاک های رنگی نقاشی انجام داد. او در فضای رنگین روی بوم پیکره های پنهان را نقاشی می کرد.

اجرای سیمرغ با خاک های رنگی جزیره هرمز، طرح احمد نادعلیان و مشارکت افراد بومی جزیره، بهمن ماه 1387نادعلیان طرحی را آماده کرد و در یک اثر مشارکتی با بومیان جزیره با استفاده از خاک های رنگی در ساحل یک نقاشی بزرگ انجام دادند که یک سیمرغ را نشان می داد.

آشکار سازی مادر کودک و پنهان در طبیعت جزیره هرمز

تجربه نادعلیان در جزیره هرمز نشان می دهد که هنر می‌تواند نگاه مردم عادی و دیگر هنرمندان را نسبت به مناظر طبیعی تغییر دهد.  اسناد منتشر شده در سایت نادعلیان نشان می دهد که او با  طراحی و چاپ نقشه که اماکن دیدنی در آن نامگذاری شده و استفاده از فضای مجازی این رویکرد را آغاز کرد.

حالا بومی ها، بویژه راننده های هرمز همانند هنرمندان خلاقانه در کوه های رنگی و نمکی پیکره ها را می بینند و به گردشگران نشان می دهند.

مشارکت خلاق هنرمندان و جامعه محلی در فرایند اجرای آثار هنری 

نقطه آغازین مشارکت هنرمندان با کارگاه های سال 1385 و 1386 نادعلیان شروع شد. و  به خاک های رنگی حزیره توجه شد و هنرمندان بسیاری به روش های گوناگون آن را توسعه دادند.  ابتدا هنرمندان بومی از بندر عباس که برای شرکت در جشنواره همراه نادعلیان بودند و هنرمندانی که در بهمن 1385 از شهرهای مختف به جزیره آمدند با انجام آثار هنری توجه ایرانیان و مردم دیگر کشورها را جلب کرد که به جزیره سفر کنند.  هنرمندان بین المللی که برای اقامت هنری به مرکز نادعلیان در جزیره می آمدند همه در این مسیر موثر یودند.  اجرای پروژه های بزرگ فرش خاکی که توسط هنرمندانی از بندرعباس اجرا می شد در زمینه نماد سازی تاثیر عمیقی داشت. هنرمندان و علاقمندان بومی نیز در این زمینه در چند سال متوالی در طبیعت با خاک های رنگی کار انجام دادند.

مرغان آسمان سیمرغ را نظاره میکردند، جزیره هرمز بهمن ماه 1387

مراحل اجرای سیمرغ با خاک های رنگی جزیره هرمز، بهمن ماه 1387

دخترانی که از شاگردان احمد نادعلیان بودند انجام نقاشی را دوست داشتند و با اشتیاق مشارکت می کردند.

استفاده از خاک های رنگی برای هنر محیطی، نقاشی پشت شیشه توسط زنان و اجرای فرش خاکی در مراحل اولیه این توجیه زیست محیطی را داشت که چون از نوع طبیعی است به محیط طبیعی آسیب نمی رساند. اما پس از توسعه گردشگری و تکرار آثار با مقیاس بزرگ برا ثبت در گینس معکوس عمل می کرد و احمد نادعلیان و بسیاری از فعالان میحیط زیست منتقد آن شدند و حالا متوقف شده است. حتی شاگردان نادعلیان که با خاک های رنگی پشیشه نقاشی می کردند حالا دیگر این نوع نقاشی را انجام نمی دهند.

نمتدسازی خاک و توسعه جزیره هرمز به روش های دیگری توسط دیگر هنرمندان ادامه پیدا کرد. در طول زمان هنرمندان زیادی به جزیره مهاجرت کرده اند و هر کدام به روش خودشان با عکاسی، فیلم سازی و آثار هنری نمادسازی خاک را توسعه دادند.  نهایتا هنر به عنوان عامل تعیین کننده برای توجه به محیط زیست و توانمندسازی اجتماعی و در اقتصادی آن منطقه تاثیر داشته است.

مشارکت دادن افراد در حاشیه و نادیده گرفته شده

از سال های اول فعالیت های هنر در جزیره هرمز و بعد در روستاهای قشم، احمد نادعلیان با زنان و دختران نیازمند و مردانی که بیماری اعتیاد داشتند کار هنری مشارکتی انجام می داد. اولین هدف نادعلیان این بود که نشان دهد حتی افرادی که  در یک جزیره مرزی دور افتاده و در محلات حاشینه نشین زندگی می کنند و حتی در آن جامعه کسی آنها را جدی نمی گرفت، می توانند خلاق باشند و به عنوان هنرمند معرفی شوند.  او افرادی زیادی را از حاشیه به متن آورد. حالا بسیاری از آنها احساس توانمندی می کنند و خودشان را هنرمند معرفی می کنند. این موضوع که در دو دهه گذشته جزیره هرمز بیشترین سرانه هنرمند در حاشیه بوده است گواهی می دهد که نادعلیان در این مسیر موفق بوده است.

آشکار کردن توانمندی های پنهان: نقاشی مشترک احمد نادعلیان با افراد در حاشیه

مراحل انجام کار نقاشی دیواری در خانه کنیز

انجام طراحی بر دیوارهای خانه محسن در جزیره هرمز

آشنایی با محسن و انجام هنر مشارکتی در جزیره هرمز

طراحی های محسن هنرمندی در حاشیه جزیره هرمز

انجام طراحی بر دیوارهای خانه محسن در جزیره هرمز

زمینه سازی گردشگری در جزیره هرمز

گردشگری در جزیره هرمز در سال 1387 شروع شد. برای جشنواره های هنر محیطی از همسایه های موزه خواسته شد که برای هنرمندان غذا آماده کنند. البته این رفتار نمادین بود و گامی بود که اقتصاد هنر با گردشگری پیوند بخورد. در آن زمان جزیره هرمز مقصد گردشگری نبود و غذاخوری وجود نداشت. نادعلیان ابتدا یک مرکز اقامتی برای هنرمندان ایجاد کرده بود. به تدریج روز به روز تعداد گردشگران زیاد شد و نادعلیان خیلی از زنان جزیره را تشویق کرد به در خانه های محلی به گردشگران امکان اسکان بدهند و برایشان غذا درست کنند. زنان تدریجا راهنمای گردشگری شدند و  مدیریت اقامتگاه‌های بوم‌گردی، خدمات پذیرایی و آشپزی سنتی را به عهده دارند.

او به مردم بومی کمک کرد خانه های متروکه خودشان را تغییر کاربری بدهند و بومگردی و سفره خانه ها راه اندازی شدند.

احمد نادعلیان: زمینه های انجام هنر اجتماعی برای ترویج گردشگری پایدار در جزیره هرمز، سال 1387

تولد گردشگری در جزیره هرمز، اولین سفرخانه ها و بومگردی ها

نادعلیان: معتقد است و هنرمند می تواند خلاقیت های پنهان افراد عادی را آشکار سازد و آنها را به یک هنرمند معرفی کند.  او به افرادی توجه داشت که مناطق حاشیه نشین زندگی می کردند و حتی در خود آن جامعه کسی آنها را جدی نمی گرفت اما پس از کار مشارکتی احمد نادعلیان با آنها در جامعه هنری و بومی آنها به عنوان هنرمند پذیرفته شدند.

احمد نادعلیان پاسخ به تاریخ: آیا رشد گردشگری موجب شد محیط زیست جزیره هرمز تخریب شود؟

جان بخشی به محیط های متروکه

در نوروز 1388 ، احمد نادعلیان ساختمان متروک و خرابه‌ای را در محلهٔ قدیمی جزیرهٔ هرمز به قیمت پنج میلیون و هشتصد هزار تومان خریداری کرد. این ساختمان پاتوق مصرف‌کنندگان مواد مخدر بود.  با مشارکت هنرمندان داوطلب همه دیوارهای موزه که زمانی ساختمان متروکه یود رنگ آمیزی کردن و در کارهای عمرانی آن مشارکت داشتند. گاهی برای خرید بعضی از وسایل مورد نیاز هنرمندان و یا افراد علاقمند به چنین محیط حمایت مالی کردن. دانشجویان و پژوهشگان زیادی به این مکان می آیند.

این مکان ابتدا به عنوان اقامتگاه هنرمندان و فضای آموزشی استفاده می شد. هنرمندان محلی و بین‌المللی دعوت می‌شدند تا در این ساختمان اقامت داشته باشند، کارهای هنری انجام دهند. کارهای آنها به صورت محیطی و یا در تعامل با جامعه انجام می شد. نادعلیان یک ویرانه را به قطبی برای هنر محیطی و اجتماعی تبدیل کرد.

تا سال 1391، ساختمان به طور رسمی به موزهٔ دکتر نادعلیان تبدیل شد. ورودی بازطراحی شد با الهام از معماری بومی الهام گرفته شد.  همزمان مرکز هنر پردیس  به عنوان گالری برای آثار نادعلیان و اقامت دادن به هنرمندان در آنجا میزبان آثار هنری و هنرمندان بود.

این موزه حالا به عنوان یک نماد فرهنگی مشهور است و در کتاب های راهنمای سفر بین‌المللی به ایران معرفی شده و طیف وسیعی از بازدیدکنندگان – از گردشگران و هنرمندان تا کارشناسان محیط‌ زیست‌، خانواده‌ها و گروه‌هایی از سراسر جهان برای بازدید به این محل می آیند.  در موزه آثار هنری محیطی مانند اینستالیشن‌ها، ویدئو آرت، نقاشی‌ها، اینستالیشن‌های تعاملی چاپ شن، عروسک‌ها و غیره را به نمایش می‌گذارد. اشیاء زیادی وجود دارد که فرهنگ محلی و صنایع دستی را معرفی می‌کنند. علاوه بر اینها، آثار هنری مشترک نادعلیان و زنان محلی را می‌توان در گالری موزه یافت. این آثار از پارچه‌های بازیافتی استفاده نشده ساخته شده‌اند.

کارکاه های بسیاری در اینجا برگزار شده است. رویداد های برای اجرای موسیقی و مراسم های آیینی داشته ایم. موزه کتابخانه دارد و کودکان در اینجا کتابخوانی می کنند.  هنرمندان شرکت کننده حال مرکزی خانه، اتاق شرقی، بخشی از حیاط و سر در ورودی را رنگ آمیزی کردند. برای رنگین شده خانه اغلب از خاکهای رنگی جزیره هرمز استفاده شد.

ورودی موزه دکتر احمد نادعلیان در جزیره هرمز

نادعلیان در کنار کارهای هنری زیست محیطی شخصی و جمعی به صورت جشنواره در موارد بسیار متعددی زمینه ای را فراهم کرد که یا خودش و یا میهمانان هنرمندش جامعه محلی را در فرایند کار هنری به مشارکت بگیرند. هنرمندان زیادی در مرکز اقامتی او ساکن شدند. آثار زیادی را در داخل محلی که حالا به موزه نادعلیان معروف است به یادگار گذاشتند. سالهای زیادی هنرمندان بر روی دیوارها نقاشی کردند و یا خط نوشته هائی را نوشتند. هنرمندان از دیگر کشورها آمدند. آنها در تعامل با جامعه محلی کارهای هنری انجام دادند. و بعد تدریجا هنرمندان بسیاری پس از نادعلیان به جزیره آمدند و سکونت دائمی دارند. آنها نیز به روش خودشان در محیط زندگی خودشان و در محیط شهری یا طبیعی کارهای زیادی را انجام دادند.

بازدید کننده های بین المللی در حال دیدن فیلم توضیحات در موزه دکتر احمد نادعلیان جزیره هرمز

هنرمند آلمانی در حال نوشتن یک متن آلمانی در مقابل هنرمند سرا و موزه فعلی دکتر نادعلیان در جزیره هرمز

هنرمند آلمانی در مقابل هنرمند سرا و موزه فعلی دکتر نادعلیان در جزیره هرمز نوشت “تو هرگز از کاری که کرده ای پشیمان نخواهی شد. از کارهایی که نکرده ای پشیمان می شوی”

سال 2014 میلادی

با توجه به توضیحاتی که در بالا راجع به موزه نادعلیان داده شد، می توان گفت که نادعلیان سهم زیادی در شکل گیری گرشگری در جزیره هرمز داشته است و هنرمندان بسیاری حالا در جزیره ساکن هستند. کارهای هنری زیادی انجام می شود. کوچه های اطراف موزه همه نقاشی دیواری شده اند و علاوه بر هنرمندان و گردشگران زنان، دختران  و کودکان بسیاری مشارکت فعال داشته اند.

نقاشی‌ها و دیوارنوشته های دیواری در محلات در چهارچوب آثار هنری جامعه‌ محور و برگزاری نمایشگاه‌های در محل های احیا شده می‌توانند از سویی موجب واکنش جامعه شدند و از سویی دیگر خود آنها با انجام نقاشی سعی کردند هویت جمعی خود را نشان دهند و تقویت کنند. محله ها با وجود تمرکز آثار هنری می توانند منحصر به فرد جلوه بدهد.  هنر معاصر همچنین پلی میان گروه‌های مختلف درون یک جامعه عمل می‌کند. پروژه‌های هنری مشارکتی هنرمندان افراد را از طیف‌های سنی، قومی و اجتماعی-اقتصادی مختلف گرد هم می‌آورند و گفتگو و درک متقابل را تشویق می‌کنند.

شاید مهم‌ترین نکته این باشد که هنرهایی مثل پیکر بندی اجتماعی هنر مبتنی بر جامعه، هنر زیست محیطی، هنر عمومی، نقاشی‌های دیواری، و ایجاد نگارخانه ها درمحیط متروکه ویا حاشیه نشین، اجرا شدند توسعه یافتن جامعه محلی نقش  ایجاد می‌کنند که ساکنان با هنرمندان تعامل و ارتباط بر قرار ‌کنند.

بر روی یکی از دیوارهای محله اطراف موزه مسیر کوچه ها از پلان بالا مشخص شده اند. اغلب خانه های این محله مکانی برای اسکان و غذاخوردن گردشگران تبدیل شده است. بعضی از هنرمندان مقیم جزیره در اطراف موزه زندگی می کنند.

پس از مدتی بدون دخالت نادعلیان کوچه هایی که او قبلا از آنها عکاسی کرده بود تمیز شدند. بسیاری از افراد به مرکز و موزه او می آمدند و از او می خواستند که خانه آنها را به گردشگران و هنرمندان معرفی کند. او به آنها می گفت اگر کوچه شما کثیف باشد گردشگر به آنجا نخواهد آمد.

یکی از کوچه های شهر هرمز در گذشته و حال، وضعیت فعلی آن، انتشار تصاویر عکس ها در محیط مجازی و تغییر کاربری خانه ها برای بومگردی نتیجه اش این بود که خود مردم محل محیط زندگی خودشان پاکسازی شود. البته هنوز در بسیاری از موارد از جمله محله اطراف موزه در محل هایی کثیف است.

جان بخشی به محیط های متروکه به مثابه پیکربندی و یا هنر اجتماعی

نادعلیان به علاقمندان گردشگری در جزیره هرمز توصیه می کرد که دیوارهای خانه خودشان را نقاشی کنند. او هنرمندان را به آنها معرفی می کرد، آنها اسکان، غذا و  وسایل کار در اختیار هنرمند قرار می دادند و آنها نقاشی دیواری انجام می دادند.

آموزش به زنان در حوزه هنر و گردشگری و

نادعلیان در سال 1387 پس از مطالعات و تجربیات اولیه در جزیره هرمز تصمیم گرفت که اولین دوره آموزش نقاشی با خاک های رنگی را برگزار نماید. هدف او این بود که بدون کمک نهادهای دولتی به زنان نیازمند به کار کمک کند که با استفاده از مواد طبیعی مثل خاکهای رنگی و کانی ها نقاشی کردن را یاد بگیرند.

در هرمز با ایجاد ایجاد کارگاه ها به زنان آموزش داد که با خاک های رنگین نقاشی انجام دهند و از طریق گردشگری طبیعت محور، فرهنگی و هنری درآمدزایی کنند. تاثیراث مستقیم و ملموس آن در زندگی روزمره‌ی مردم محلی دیده می شود. در واقع، او استعدادهای نهفته‌ی مردم عادی را آشکار ساخت.  آموزش هنر به زنان و کودکان موجب شده است که اعتماد به نفس آنها بالا برود و استقلال اقتصادی داشته باشند. زنان به عنوان جامعه محلی ضمن حضور اجتماعی در محیط های عمومی خلاقانه عمل کردند و این تغییر را تسهیل کردند.

دلیل انتخاب خاک رنگی برای ابداع یک نوع صنایع دستی نوپدید این بود که خاک ها و شن های رنگی این قابلیت را داشت که به عنوان نماد مطرح شود. البته بعد ها خام فروشی و استفاده از کمیت خاک موجب شد که بدل سازی خاک های رنگی را آموزش بدهد و حتی تدریجا کار با پارچه های بازیافتی جایگزین کار با خاک های رنگی شدند.

در کلاس هایش مراحل کار را به دختران و زنان نشان می داد . با گذشت زمان فنون تغییر کردند. روشی که او آموزش می داد مناسب زنان بود. کوبیدن خاک با هاون، الک کردن و نقاشی کردن بدون قلم مو مانند استفاده تزئینی از ادویه بر روی غذا با کار زنان سازگار بود.  او با موی بز و پر پرنده های دریایی قلم مو درست می کرد. هدف این بود که با بودجه کم آنها درآمد داشته باشند.

در جامعه ای که شغل کافی وجود نداشته باشد ، زنان و کودکان آسیب بیشتری می بینند. آنها قربانی خشونت می شوند. از دید من جزیره هرمز با تمام زیبائی هایش و عظمت تاریخی آن رنج می برد.

پس از مدتی دختران و زنان در خانه های خودشان کارگاه نقاشی راه اندازی کردند.

استفاده از چوب کبریت تراش داده شده به عنوان قلم مو

یکی از زنان که قلم مو نداشت چوب کبریت را تراش داده بود و با آن طراحی می کرد. این روش در گذشته دور برای ایجاد نقش حنا رایج بوده است. و برای نادعلیان آموزنده بود. آنها در موارد بسیاری با خلاقیت خودشان کار را پیش می بردند.

نقش هنر در توسعه جزیره هرمز با تاکید بر توانمندی زنان

نادعلیان معتقد است توانمند شدن زنان در هر جامعه ای می تواند یک گام زیربنایی و بنیادین توسعه یک جامعه باشد. کارهای هنری به روش های مختلفی می تواند از زنان جوامع محلی حمایت کند. طرح‌های هنری مشارکتی نادعلیان با زنان جزیره هرمز و روستاهای قشم که پیشینه‌های مختلف داشتند و آثاری شکل گرفتند که فراتر از خود کار هنری امتداد می‌یابد. این روابط می‌تواند منجر به حمایت علاقمندان به این نوع هنر شود، و در فرایندی زنان جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

ذر سالهای اولی که زنان موتور سوار می شدند ، راحت نبودند. نادعلیان در خاطراتش نوشته است که در آن زمان با آقای خزایی ریاست دریابانی و امام جمعه موقت وقت آقای عبدالحمید گلزاری صحبت کرد. دیدگاه نادعلیان این بود که این زنان می تواند به عنوان یک نمادی از یک جامعه توسعه یافته باشند. در فرایند زمان حالا موتور سوارن زن و دختر خیلی زیاد شده اند.

آنچه که به عنوان میراث آموزش نقاشی با خاک رنگی به زنان در جزیره باقی ماند این بود که زنان جزیره به حضور در محیط ‌های عمومی عادت کردند، اعتماد به نفس آنها بالا رفت و به فروشنده‌های حرفه ای تبدیل شدند.

بالا رفتن اعتماد به نفس زنان

تجربه طولانی مدت نادعلیان در جزیره هرمز و روستاهای قشم نشان می دهد که آموزش و انجام اثر هنری می تواند به عنوان یک روش برای بالا بردن اعتماد به نفس مفید باشد. حتما به عنوان فردی که به جزیره هرمز سفر کرده اید دیده اید که زنان در مشاغل مختلف نقش بسیار پررنگی دارند.

در سال های اولی که گردشگری تدریجا شکل گرفت اولین شغل زنان در محیط عمومی فروش نقاشی بود. من باور دارم که آموزش نقاشی به بسیاری از زنان و بازاریابی کارها در سال های اول زندگی من در جزیره هرمز نقش بسیار مهمی در بالا بردن اعتماد به نفس دختران و زنان داشته است. بر اساس کهن الکوی اولیه این تجربه به نسل دیگری منتقل شده است.

چگونه هنر موجب بالا رفتن اعتماد به نفس زنان جزیره هرمز شد؟

جان بخشی به فرهنگ و هنر فراموش شده 

نادعلیان با تحقیق محیدانی و  گفتگو با افراد سالمند بسیاری از افسانه ها و داستان های در حال فراموش شدن در جزیره را جمع آوری کرد. از سال های اول زندگی در جزیره هرمز در خصوص فرهنگ عامیانه پژوهش انجام دادم. به صورت مختصر در کتابی با عنوان “جزیره هرمز به روایت احمد نادعلیان” منتشر کردم.

یکی از روایت ها که به افسانه تبدیل شده است، داستان دو خواهر که هر دو ملکه بوده اند و عاشق یک مرد صیاد شده اند.  این موضوع که در گذشته  زنان ملکه بوده اند، توانمندی های زیادی داشتند، و با هنر مسائل درونی خود را بیان می کردند بهانه ای شد که برای توانمن سازی زنان به عنوان نماد به آنها اشاره شود. از دو دو خواهری که عاشق بوده اند یکی پیروز می شود و دیگری که شکست عشقی را تجربه کرده است معشوق خود را بر روی دیوار نقاشی می مند و در مقابل آن آینه هایی قرار می دهد که خود و معشوق خود را در کنار هم ببیند.  عشق به صورت مثلثی و انتخابی زنانه پدیده ای عجیب است. درمان با نقاشی نیز در فرهنگ عامیانه نادر است. در ادبیات ایران در مواردی عشق به صورت مثلثی و در مواردی دیگر عشق به صورت انتخاب زنان وجود دارد.  اسناد زیادی جمع آو ی شده است. مصاحبه های زیادی با سالمندان انجام شده است که دیگر در میان‌ما نیستند. با گذشت زمان اسناد ما را ارزشمند تر خواهد کرد.
در موزه نادعلیان راهنمایان داستان بی بی گل و بی بی صورت نقاش را برای گردشگران تعریف می کند. بی بی صورت و بی بی گل در لبه تیغ تاریخ و افسانه شکل گرفته است.

علاوه بر فعالیت های جامعه محور نادعلیان در جنوب او همیشه برای کوچروهای سنگسری رویدادهای اجتماعی فرهنگی و هنری برگزار می کند. در چند سال گذشته او شرایطی را فراهم کرده است که یک گروه رقص بنام ورمز ککچا تشکیل شود. اگرچه به دلیل اعتبار فرهنگی خودش کار را تا کنون پیش برده است. اما افراد مخالف ساز حاکمیت را دوست دارند و برای افراد و مراکزی مثل اقامتگاه ها دردسر ایجاد کرده اند. به همین دلیل او چند بار رویدادها را در محیطی طبیعی برگزار کرد و مسئولیت آن را پذیرفت.

رقص یری یری زنان سنگسری

رقص زنان سنگسری “یری یری 

آینده نگری و زمینه سازی برای رشد کودکان، آموزش و کتابخانه

از زمان خرید خانه در جزیره هرمز کودکان در محیط هنرمند سرا تردد داشتند. در زمینه نقاشی آموزش می دیدند و نمایش اجرا می کردند.  نادعلیان به کارکنان موزه پیشنهاد داده بود که در کنار انجمن زنان نقاش،  انجمن حافظان محیط زیست جزیره هرمز را راه اندازی شود. هدف  بیشتر فعالیت فرهنگی بود. نادعلیان پس دعوت از حامیان مالی و تامین هزینه به اعضای انجمن دستمزد می داد که به صورت رایگان در موزه دکتر نادعلیان  فرهنگ، محیط زیست، آفرینش هنری و زبان انگلیسی به کودکان جزیره هرمز آموزش دهند.

آموزش فرهنگ، محیط زیست و آفرینش هنری به کودکان جزیره هرمز در موزه دکتر احمد نادعلیان ، سال 1394

آموزش فرهنگ، محیط زیست و آفرینش هنری به کودکان جزیره هرمز

در کنار آن کتابخانه خلاق موزه دکتر نادعلیان در جزیره هرمز راه اندازی شد.  کودکان به راحتی  و بدون ثبت نام می تو انند از آن استفاده کنند. آنها می توانند در محیط بازی کنند، آزادی خندیدن و مهم تر از همه فریاد کشیدن وجود دارد. نقاشی کار می کنند و زبان یاد می گیرند. اگر کتاب آسیب ببیند جریمه نمی شوند. اما در مواردی که پیش آمده خود کود و یا خانواده داوطلبانه کتاب جایگزین خرید کرده اند. به کودکان کتابخوان پس از خواندن هر ده کتاب جایزه داده می شد.

کتابخانه خلاق و متفاوت موزه دکتر نادعلیان در جزیره هرمز

تبدیل کردن زباله ها زیان آور در طبیت به هنر و کالای فرهنگی با ارزش

بخش زیادی از کار نادعلیان در جزیره هرمز و قشم در حوزه (Community Art) قابل طبقه بندی هستند، چون او به‌طور عملی زمینه ای را فراهم کرد که زنان با او همراه شوند و در یک فرایند به حفظ محیط ‌زیست توجه توجه زیادی شد. در سال های اولی که نادعلیان در هرمز ساکن شده بود، در ضلع غربی شهر ،(تیاب بندر) محلی بود که مردم لباس ها و شلوارهای گلابتون دوزی شده کهنه در داخل آب دریا رها می شد. ماندن آنها در دریا موجب می شد که به ریز پلاستیک تبدیل شوند و محیط زیست آلوده می شد.  نادعلیان قسمت های پایین شلوار های گلابتون دوزی شده کهنه که از ساحل دریا جمع آوری شده است و حالا در مجموعه موزه نگهداری می شوند. نادعلیان به زنان سفارش داد که با بازیافت پارچه ها کارهای زیادی به صورت پارچه های چهل تکه انجام دهد و به آنها آموزش داد که با استفاده از پارچه ها نقاشی  پشت شیشه انجام دهد. در این فرایند تهدید زیست محیطی به فرصت فرهنگی اقتصادی تبدیل شد.

در یکی از اتاق های موزه نادعلیان شلوار قدیمی زنان را از ساحل جمع‌آوری کرده و قسمت پایین آنها  را در موزه اش در هرمز ، خانه احمد نادعلیان در لافت و مرکز هنر پردیس در تهران به نمایش گذاشته است. آنها دارای نقوش گلابتون بهترین مجموعه از این نوع در ایران هستند.

قسمت های پایین شلوار های گلابتون دوزی شده کهنه که از ساحل دریا جمع آوری شده است و در مجموعه موزه نگهداری می شوند.

طراحی بر روی چهل تکه های تولید شده با پارچه های کهنه در جزیره هرمز

حالا زنان زیادی در هرمزگان شلوارهای کهنه را یا به موزه هدیه می دهند و یا موزه از آنها خریداری می کند. این تغییر نگرش زتان مثبت اریابی می شود.  این عمل نوعی هنری سازی (Artification) دورریزها بود.

ابداع و آموزش پارچه نقاشی به زنان روستاهای جزیره قشم

پارچه نقاشی پشت شیشه، طرح احمد نادعلیان، بازیافت پارچه، تبدیل تهدید به فرصت

مانکن ها :همزیستی بین کالبد غربی و سنت های پر نقش و نگار

یک بار نادعلیان تعداد زیادی مانکن را در بازار قدیم قشم دید. به عنوان زباله دور ریخته شده بودند. همه را جمع کرد و از خانم ملاح زاده که آن زمان در موزه کار می کردند درخواست کرد که روی بدن زن نقشهای تزئینی نقاشی کند.  نتیجه نهایی آن در موزه و نگارخانه های در هرمز، لافت و تهران به به صورت چیدمان نمایش در آمده اند. پس از سالها کار جامعه محلی به چشم دیده و باور کرده اند که نادعلیان می تواند هر زباله ای را به هنر تبدیل نماید.

مهدیه ملاح زاده در حال انجام طرح های نقش حنا بر روی مانکن

نادعلیان می خواست همزیستی بین کالبد غربی و سنت های پر نقش و نگار را نشان دهد.  در زیست خودمان این همزیستی بوجود آمده است.

مانکن ها: مجموعه آثار هنری احمد نادعلیان

مانکن نقاشی شده و نقاشی زن با روبنده عربی، در مجموعه خصوصی نگهداری می شوند.

نقوش طلایی گلابتون بر روی کاسه دستشویی شکسته خانه لافت

در اثر دیگری از خانم نرجس عبیری خواست که روی یک کاسه دستشوی شکسته نقاشی انجام دهد. برای جامعه سنتی ایران این یک چالش است که چگونه یک شئ که زباله محسوب می شد و ارزش اقتصادر نداشت حالا به کالای فرهنگی و هنری تبدیل شده است و ارزش اقتصادی دارد.

نقاشی مشترک احمد نادعلیان و زنان جوامع محلی

در بسیاری از روستاهای جزیره قشم، مردم بومی به دلیل برخی باورهای مذهبی از به تصویر کشیدن پیکره‌های زنده اجتناب می‌کنند. دختران و زنان جوان جزیره در نقاشی طرح‌های تزئینی عالی هستند. من خودم چهره‌ها را نقاشی کردم و آنها پس‌زمینه را نقاشی کردند.

نقاشی مشترک احمد نادعلیان و یکی از زنان روستاهای قشم

طرح‌هایی که توسط زنان نقاشی شده‌اند، امید و نشاط آنها را نشان می‌دهد. اگرچه آنها هرگز از نقاشی به عنوان وسیله‌ای برای نشان دادن درد و زخم‌های خود استفاده نمی‌کنند، من دوست دارم در کنار نقاشی تزئینی، رنج‌های آنها را به تصویر بکشم. در فرآیند خلق اثر هنری، دوست دارم فاصله بین درد و طرح، و خصوصی و عمومی را کم کنم. من در فضای ما بین زندگی می کنم.

هنر مبتی بر جامعه می تواند شکاف‌های فرهنگی بین هنرمند میهمان و میزبان بومی در یک جامعه را پر کند. در کارگاه‌ها، جشنواره‌ها، و نمایشگاه‌هایی که افراد با پیشینه‌های مختلف در خلق آثار شراکت داشتند، هنر او در جزیره موجب شد که  اهالی هرمز و گردشگران درک متقابل بهتری از هم پیدا نماید و در نهایت انزوای اجتماعی را کاهش پیدا کرده است.  نکته کلیدی این بود که در این مناطق گاهی جامعه بومی تحت تاثیر هنر معاصر قرار گرفتند و در حد توان خود سعی کردند آن را بومی سازی کنند. در این روند دیگر هنر از بیرون تحمیل نمی شود. موزه نادعلیان محیط های متروکه بسیاری را جان بخشی کرده است. او معمولا به مالکان بومگردی ها و سفرخانه ها توصیه می کند که دیوارهای بیرونی و حیاط را با نقاشی و کار هنری متحول کنند. در موارد بسیار خانه ها به هنرمندانی که احمد نادعلیان معرفی کرده است اسکان و غذا دادند که در حیاط و دیوارهای بیرونی نقاشی دیواری انجام شود. در بسیاری از موارد مالکان خانه ها و خانواده آنها در انجام کار مشارکت داشتند. در چنین مواردی خود آنها احساس می کردند هنرمند و توانمند هستند و در کنار هنرمندان رشد کردند. زمانی که اعضای جامعه در کارهای هنری هنرمندان میهمان سهیم شوند، پیوندهای اجتماعی قوی‌تری بین آنها ایجاد می‌شود و احساس مالکیت مشترکی نسبت به هویت فرهنگی آن آثار پیدا می‌کنند. در چنین مواردی هنر به ابزاری برای پیکر بندی اجتماعی تبدیل می‌شود.

آشکار کردن توانمندی های پنهان: نقاشی مشترک احمد نادعلیان با افراد در حاشیه

Views: 0